1. Lá xoan – trị bệnh trùng mỏ neo, trùng bánh xe
Đặc tính của cây xoan có vị đắng, cá được cọ xát thì những con trùng mỏ neo, trùng bánh xe không bám vào vây và da.
Cách phòng bệnh: Định kỳ 15 ngày ngâm lá xoan trong ao một lần với liều lượng 10 kg cành lá/1000 m2 ao; hoặc 2,0 – 2,5kg lá xoan/lồng 8m3 ; có thể bón lót xuống ao với liều 0,3 kg/m3 trước khi thả cá vào ao ương 3 ngày.
Trị bệnh: Lấy cành lá xoan non bó thành lại đem ngâm trong ao nuôi cá đang có trùng mỏ neo, trùng bánh xe gây bệnh; cũng có thể ngâm trong bè hoặc vèo nuôi cá ở phía đầu nguồn nước với lượng 1,5 – 2,0 kg lá xoan/150 – 200 m2 ao đến khi thấy lá xoan bị mục thì vớt cành ra khỏi ao.
2. Lá cây thầu dầu – trị bệnh loét mang, đốm đỏ ở cá
Lá cây thầu dầu, có vị đắng chứa hoạt chất Ricin, dùng để chữa bệnh loét mang, đốm đỏ ở cá.
Cách phòng bệnh: Định kỳ 15 ngày ngâm lá thầu dầu trong ao một lần với liều lượng 15 kg cành lá thầu dầu/1000 m2 ao.
Trị bệnh: Lấy lá cây thầu dầu bó thành bó ngâm xuống ao với lượng 2,5 – 3 kg lá/150 – 200 m2 ao. Đối với lồng nuôi cá ngâm 1,5 – 2,0 kg lá/8 – 10 m 3 lồng.
3. Cây rau sam – trị bệnh viêm ruột do virus ở cá trắm cỏCây rau sam có chứa beltalan ankaloit dùng chữa bệnh viêm ruột do vi khuẩn cho cá trắm cỏ.
Cách phòng bệnh: Định kỳ 10 ngày cho cá ăn một lần với liều lượng 1 kg rau sam/100 kg cá.
Trị bệnh: Lấy rau sam đem rửa sạch rồi thả vào khung cho cá ăn một lần/ngày, liên tục trong 5 – 7 ngày, với 1,5 – 3 kg rau/100 kg cá. Đối với cá giống, cần băm nhỏ rau rắc đều trên mặt ao, chú ý để cá thật đói rồi mới cho ăn.
4. Cây răng cưa (chó đẻ) – trị bệnh hoại tử ở cá trê
Cây chó đẻ răng cưa, là kháng sinh đối với vi khuẩn gây bệnh hoại tử ở cá trê, vòng kháng khuẩn 11 – 20 mm.
Trị bệnh: Dùng 5 kg cây tươi, giã lấy nước rồi trộn vào 100 kg thức ăn đệ trị bệnh cho cá.
5. Cây nghể – trị bệnh viêm ruột, loét mang cho cá trắm cỏ, rô phi
Là loài cỏ mọc hoang dại ở nơi ẩm thấp (thường thấy ở các đầm lầy) sống quanh năm, thân cây có nhiều nhánh, lá hình lưỡi mác, có hoa đỏ mọc thành bông ở đầu cành hay kẽ lá. Cây có vị cay nóng, hắc.
Cách trị bệnh: Lấy thân cây và lá băm nhỏ, nấu kỹ lấy nước, sau đó trộn với thức ăn cho cá ăn, với liều lượng 3kg thân lá nghể tươi/100kg cá giống, cho cá ăn liên tục từ 3 – 6 ngày. Cũng có thể dùng lá nghể khô xay thành bột trộn với thức ăn cho cá, 1-2kg nghể khô/100kg cá giống.
6. Cây sòi trị bệnh thối mang ở cá
Cây sòi còn có tên khác là ô thụ quả, ô du, thác tử thụ. Cây sòi có nhựa, có khả năng diệt khuẩn. Dùng lá sòi để trị bệnh thối mang, trắng đầu ở cá. Lấy cành bó thành bó nhỏ cho xuống ao.
Trị bệnh: Cần bón xuống ao với nồng độ 6,0 ppm (6,0 gram cành lá sòi phơi khô/m3 nước)
Thường dùng 1 kg cành lá sòi khô (hoặc 4 kg tươi) ngâm vào 20 kg vôi sống 2% trong một đêm, sau đó đun sôi 10 phút, pH trên 12 rồi bón xuống nước ao.
7. Cây cỏ sữa lá nhỏ – trị bệnh viêm ruột, bệnh thối mang của cá do vi khuẩnCây cỏ sữa lá nhỏ có phổ kháng khuẩn rộng, có tác dụng cầm máu, trung hoà độc tố. Dùng toàn thân cây để trị bệnh viêm ruột, thoái hoá mang cá do vi khuẩn gây ra.
Trị bệnh: Dùng 50 gram cây cỏ sữa khô hoặc 200 gram cây được giã thành bột + 20 gram muối cho 10 kg trọng lượng cá ăn trong 1 ngày, ăn liên tục trong 3 ngày.
Cần bón xuống ao với nồng độ 6,0 ppm (6,0 gram cành lá sòi phơi khô/m3 nước)
8. Tỏi tươi (Allium sativum L.)
Trong tỏi có nhiều chất Allicin được xem là chất kháng sinh tự nhiên rất mạnh, mạnh hơn cả penicillin, chúng có tác dụng ức chế nhiều loại vi khuẩn gram âm và gram dương như Staphylococcus,Streptococcus, Samonella,V.cholerae,B. dysenteriae, Mycobacterium tuberculosis.
Dùng tỏi trị bệnh viêm ruột của cá do vi trùng gây ra, mỗi ngày dùng 50 gram củ tỏi nghiền nát cho 10 kg khối lượng cá ăn liên tục 6 ngày. Tỏi phòng trị bệnh đường ruột của tôm nuôi (bệnh phân trắng, ăn mòn vỏ kitin…), dùng 10-15gram tỏi tươi/kg thức ăn tôm/ngày, nghiền nát hòa với nước vừa đủ trộn đều với thức ăn, mỗi tháng cho ăn một đợt 5 ngày liên tục.